Sardunya Bakımı ve Türleri: Sakız Sardunya, Ceylangözü, Itır, Bodur Sardunya ve Kemer Sardunyası

        Botanik Adı: Pelargonium, Familyası: Geraniaceae, Anavatanı ise Güney Afrika'dır. 

        Çiçekleri desenli, parlak renkli, demetler halinde, yalınkat veya katmerlidir.  Çok yıllık bir bitkidir. Yaprakları alacalı, yuvarlak, tüylü, kenarları parçalı ve palmat damarlı şekildedir. En iyi gelişimi 15 - 20 derecede gösterir.  Kışın aşırı düşük sıcaklıklarda dayanamayabilir. Donma riskini azaltmak için kışa girerken bitkilerin üstü örtülmeli veya iç mekana alınmalıdır. Güneş sever. Yazın, çiçeklenme döneminde ise P. grandiflorum hafif güneşli alanları severken P. peltatum ve P. zonale türleri bol güneşli yerlerde iyi gelişme göstermektedir. Organik maddece zengin toprakları sever. Azotlu gübre sever. Büyüme ve çiçeklenme dönemlerinde bolca su ister. Çiçeklenme bittikten sonra fazla su verilmemeli , saksı toprağı orta derecede nemli hatta biraz kuru tutulabilir. Tohum ve çelik yolu  ile üretilir. Akdeniz Bölgelerinde bütün kış süresince, bahçelerde çok yıllık olarak kullanılmaktadır. Güney Afrika’da 230 kadar türü doğal olarak yetişmektedir. Bunu dışında dünya genelinde 400 kadar çeşide sahiptir.

        Üretim: En uygun çelik alma zamanı Temmuz ve Eylül ayları arasında olsa da Ocak ve Şubat aylarında da çelik alınabilir. Çelikler 7,5 cm uzunluğunda olmalı, çiçek tomurcuğu taşımayan yan sürgünlerin uçlarından alınır. Çelikler fazla uzun değil ise uçtaki son yaprak bırakılır. Aksi takdirde bu yaprak da koparılmak suretiyle uzaklaştırılır. Çelikler birkaç saat kurumaya bırakıldıktan sonra, eşit miktarda turba ve kum veya perlit karışımına dikilir. Çelik saksı veya kasalar, kasım başı veya ortasından itibaren serada 10 - 14 derecelik sıcaklıktaki serin ve havadar bir yere alınır. Çürümeyi önlemek için fazla su verilmemeli. Ortam sıcaklığının 20 derece olması halinde çelikler on altı, yirmi gün içerisinde köklenir. İlk şaşırtma Ocak veya Şubat ayı içerisinde yapılır. Gelişen bitkilerde kuvvetli büyümeyi sağlamak amacıyla hafif budama yapılabilir.

En bilinen türleri;

1) Pelargonium zonale - Bodur Sardunya: Saksı ve bahçe çiçeği olarak en çok yetiştirilen ve kullanılan sardunyalardır. Akdeniz bölgesinde bahçelerde ilkbahardan sonbahara kadar çiçek açar. Genellikle kırmızı, ateş kırmızısı, pembe, turuncu, beyaz ve kenarlı değişik renkte, yalınkat ve katmerli çiçekleri bulunan çeşitleri vardır. Bu türün bir çok melezi vardır.

******

2) Pelargonium peltatum - Sarmaşık Yapraklı Sardunyalar, Sakız Sardunya: Mayıs - Ağustos ayları arasında çiçeklenir pembe, beyaz, kırmızı, mor, çizgili yalınkat veya katmerlidir. Sürünücü, ince ve kırılgan dallıdır. Hızlı büyür ve yüzeysel kök yapar. Çelikle üretimi yapılır.

********

3) Pelargonium x domesticum - Ceylangözü: Bu türler bol çiçek açar. Ceylan gözünün çiçek açması için sonbaharda 5 hafta üşütülmesi gerekir. Soğuğa genelde -4 dereceye dayanır.

********

4) Pelargonium graveolens - Kokulu Sardunya, Itır: Çiçekleri pek gösterişli değildir. Fakat yaprakları gül, tarçın, elma, portakal, ceviz gibi diğer bir çok kokuları ihtiva eden 200’ den fazla kültür formu vardır.

********

5) Pelargonium hortorum - Kemer Sardunyası: Kapalı tohumlu bir bitki türüdür ve 16-18 derece sıcaklıklarda iyi gelişir. Yaz mevsiminde çiçeklenir ve genellikle kırmızı veya pembe renk tonlarında olur. Yılda 25-30 cm boya ulaşabilir, bakımı kolaydır.

******

Hibrit ve alt türlerin yaprak farklılıkları:

a) Pelargonium graveolens - Kokulu Sardunya, Itır

b) Pelargonium radens - Ahududu yapraklı sardunya

c) Pelargonium capitatum - Gül kokulu sardunya

d) Pelargonium × hybridum cv. ‘Rosat Egypt’

e) Pelargonium × hybridum cv. ‘Rosat Bourbon’

f) Pelargonium × hybridum cv. ‘Rosat Chine’

g) Pelargonium × hybridum cv. ‘Rosat Grasse’

******