Avokado Ağacı Nasıl Yetiştirilir ve Bakımı Nasıl Yapılır?

 Avokado Ağacı - Persea americana 

        Anavatan Kuzey Amerika, Orta Amerika, Asya'dır. Bu ağacın meyvesi de dahil olmak üzere tüm kısımlarının çok çeşitli hayvanlar için toksik olduğunu akılda tutmak önemlidir.  Avokado, genellikle yayvan fakat bazen belirgin şekilde dikine gelişme gösteren, her dem yeşil 6-20 m. yükseklikte bir ağaçtır. Avokado meyvesi, yüksek oranda yağ içerir fakat  doymamış yağ asitleri içerdiği için hazmı  kolaydır ve kandaki kolesterol seviyesini düşürücü bir etkiye sahiptir. Avokado yaprağı, oval, mızrağımsı, yumurtamsı veya yuvarlağımsı veya bunların karışımı şekillerdedir. Küçük, yeşil-sarımtırak çiçekler salkım uçlarında oluşur. Avokado meyveleri değişik şekil, renk ve büyüklüktedir. Meyve iriliği 200-600 gram arasında değişir. Meyveler yuvarlak, oval veya armut şeklinde olabilir. Kabuk rengi hafif sarımtırak yeşilden koyu yeşile, kahverengi kestane renginden, erguvani siyaha kadar değişir. Kabuk yüzeyi düz veya pürüzlü olabilir. Meyve eti açık sarı - krem renginde olup kabuğa doğru yeşilimsidir.

        Avokado Ağacı Nasıl Dikilir?

        Avokado fidanları genellikle ilkbahar döneminde dikilir. Soğuk tehlikesinin kalktığı Mart ayı içerisinde veya Nisan ayı ortalarında dikim yapılmalıdır. Don tehlikesi olmayan yerlerde sonbahar dikimi de yapılabilir.  Avokado fidanları genellikle polietilen torbada yetiştirilir. Dikim sırasında torba kesilip alınır, kıvrılmış kökler varsa makasla temizlenir, fidan toprağı dağıtılmadan çukura oturtulur. Kökle tacı dengeleyen dikim budaması mutlaka yapılmalıdır. Dikim seviyesi, fidanın alt toprak seviyesi, arazi seviyesinin 3-5 cm üzerinde olacak şekilde ayarlanır. Derin dikimden kaçınılmalıdır. Dikimden sonra fidanlara can suyu verilir ve herekleme (yanına bir direk dikmek) yapılır.

            Not: Çekirdekten yetiştirilen avokado ağaçları ana ile aynı meyveyi üretmeyecektir. Genç bir ağaç satın alıp yetiştirmek daha kolay ve daha hızlı meyve verecektir.

            Avokado Ağacı Bakımı

            Işık: Çoğu tropikal bitki gibi avokado ağacı da yarı gölge alanlarda ama her gün en az sekiz saat güneş ışığı alabileceği bir yerde iyi gelişir.

            Toprak: Avokado ağaçları zengin, tınlı ve iyi drenajlı toprağı tercih eder. 5 ile 7 arasında asidik ila nötr bir toprak pH'ı idealdir. Bu ağaçlar alkali toprağa karşı hassastır. 

            Su: Avokado ağaçları seyrek, derin sulamadan faydalanır. Bu, daha derin, daha güçlü kök büyümesini teşvik eder. Toprak kurumaya başlayana kadar bekleyin, sonra derinlemesine sulayın. Yaz aylarında, avokado ağacının daha sık sulanması gerekecektir. Genç ağaçlar yerleştikçe daha sık sulamaya ihtiyaç duyarlar.  İklim ve toprak yapısına göre fidanlar 7-10 gün ara ile kök bölgesini ıslatacak kadar sulanmalı, fazla sulamadan kaçınılmalıdır.  Avokadolar, en fazla Temmuz-Ağustos aylarında suya ihtiyaç duyarlar. Bu aylarda susuz bırakıldıkları takdirde şiddetli meyve dökülmeleri ortaya çıkar.

            Sıcaklık ve Nem:Donmaya karşı hassastırlar ve 10-29 derece arasındaki sıcaklıklarda en iyi şekilde büyürler. 1 derece civarındaki uzun süreli sıcaklıklar avokado ağaçları için çok soğuk olsa da, ara sıra çok kısa süreli donlara dayanabilmelidirler.

            Tozlaşma: Optimum tozlaşma için iki avokado ağacına sahip olmak idealdir. (Bir avokado ağacının çiçekleri erkek ve dişi organlardan oluşur, ancak ayrı zamanlarda açarlar, bu nedenle kendi kendine tozlaşma olasılığı düşüktür.) Avokado ağaçları A veya B tipi olarak kabul edilir ve her tip çiçek kısımlarını günün farklı saatlerinde açar. Bu farklı zamanlar iki tip arasında çapraz tozlaşmayı mümkün kılar. Hangi ağaçları dikeceğinizi seçerken en iyi sonuçlar için hem A hem de B tipi ağaçlarınız olduğundan emin olun.  

            Avokado Hasadı: Sağlıklı bir dış mekan avokado ağacında, sezon başına 200'den fazla avokado hasat edebilirsiniz. Fidanlıktan satın alınan ağaçlar için, üç ila dört yıl içinde meyve görmeyi bekleyebilirsiniz. Tohumdan yetiştirilen avokadolar için, meyvelerin ortaya çıkması 5 ila 13 yıl sürebilir.  Meyveler göründüğünde, avokado olgun boyutuna ulaşana kadar bekleyin. Meyveler ağaçta olgunlaşmaz, bu nedenle avokadolar tam boyuta ulaşır ulaşmaz toplanır. Avokadoları içeri alın ve olgunlaşana kadar bir tezgahta dinlendirin. Avokado meyveleri çeşitlere bağlı olarak değişik zamanlarda olgunlaşırlar. Olgunluğun belirlenmesinde en önemli ölçü meyvedeki yağ oranıdır.  Derim olgunluğunun belirlenmesi meyvenin dış görünüşüne bakılarak da tespit edilebilir. Mor renkli meyvelerde renk, yeşilden mora dönmeye başladığında; yeşil renkli meyvelerde ise, kabuk zemin renginin sarımsı bir durum alması ve parlaklığın azalmasıyla, meyvelerin olgunluğa geldiği kabul edilebilir. Hasat olumuna gelen meyveler saplı olarak koparılmalı, daha sonra meyve makası ile sapları kısaltılmalıdır. Meyve sapsız koparılırsa kopma yerinde çürümeler olur.  Meyvelerin toplanmasında zedelenmemeleri için gerekli özen gösterilmelidir. Toplanan meyveler bahçede gölge bir yere alınır, daha sonra meyveleri berelemeyecek kaplarda paketleme yerine getirilir.

            Budama: Genellikle avokadolar için sistemli bir budama yöntemi izlenmez. İlk birkaç yıl dengeli bir taç gelişimi sağlanmak amacıyla, özellikle dikine gelişme gösteren çeşitlerde, sürgün uçları koparılarak veya kesilerek bu eğilim kırılmalıdır. Tepe kısmın kesilmesi dışında genç  ağaçların budama istekleri azdır.  Verime yatmış ağaçlarda budama; kültürel işlemleri daha kolay ve az masrafla yapmak, kuru ve obur dalları temizlemek, şiddetli periyodisitiyi (ağaçların bir yıl ürün verip diğer yıl çok az veya hiç ürün vermemesini) azaltmak, hasat işlemlerini kolaylaştırmak, dal kırılmalarını önlemek ve ağaç yüksekliğini devamlı kontrol altında tutabilmek için uygulanır.  Budama yapılan dallarda 2-3 cm den daha kalın kesim yerlerine aşı macunu sürülmelidir. Budama için en uygun zaman gelişmenin henüz başlamadığı Şubat ayıdır. Kışı sert geçen yıllarda don tehlikesi geçtikten sonra budama yapılmalıdır.

            Avokado Ağaçlarının Yayılması: Üreme genellikle aşılama, katmanlama veya çelikleme yoluyla yapılır. Aşılama genellikle iki farklı avokado çeşidinin istenen niteliklerini birleştirmek için yapılırken, katmanlama ve başlangıç ​​çeliklemeleri ise çift ağaçlar üretmek için yapılır. Ülkemizde avokadoların aşı ile çoğaltılmasında anaç olarak soğuğa, kirecin neden olduğu kloroza ve bazı hastalıklara daha dayanıklı oldukları için Meksika soyu çöğürleri tercih edilir.  Tohumlar, kuvvetli çöğür meydana getiren, hastalıktan temiz ve soğuğa dayanıklılığı bilinen bir çeşidin ağaçlarından alınır. Avokado fidan yetiştiriciliği mevcut imkanlara göre ya doğrudan yarı gölge ortamda ya da başlangıçta serada daha sonra yarı gölge ortamında yapılabilir. Yarı gölge ortamda 2-2.5 yılda fidan yetişirken, başlangıçta serada daha sonra yarı gölge ortamda yetiştiricilikte bu süre yarı yarıya kısalır. Aşı kalemleri, çöğürle aynı kalınlıkta, üzerinde 3-4 göz bulunan sürgünlerdir. Aşılamadan sonra, aşı yeri plastik aşı bağı ile bağlanır ve aşı kaleminin üstüne aşı macunu sürülür.  Aşılamadan 2-3 hafta sonra, tutan aşıların yaprak sapları düşer ve sürme belirtileri görülür. Bu devrede anaçtan süren filizler temizlenmelidir. Kalemden süren sürgünler 10-15 cm’ye eriştiklerinde en iyi gelişme gösteren sürgün bırakılır diğerleri kalemin dibinden kesilir. Daha sonra kalan sürgün bir hereğe bağlanarak fidanın dik olarak ve tek gövde halinde büyümesi sağlanır. Aşı bağları aşılamadan 8-10 hafta sonra alınmalıdır.  Gelişmekte olan fidanlara 3 hafta arayla Azot-Fosfor-Potasyum’lu gübreleme yapılmalıdır. Demir noksanlığı gösteren fidanlara demir şelat ilave edilerek noksanlığın giderilmesi sağlanır. Bu devrede görülecek hastalık ve zararlılara karşı gerekli mücadele yapılır.  Büyüme süresince fidanlar 7-10 gün arayla sulanır. Kuru ve sıcak rüzgarların estiği yaz günlerinde, sulama aralığı daha da kısaltılabilir. Bu şekilde yetiştirilen fidanlar tohum ekiminden itibaren 1 yıl sonra bahçeye dikilebilecek duruma gelirler.  Yarı gölge ortamda fidan yetiştiriciliğinde ise, sonbaharda ekilen tohumlar 1 yıl sonra aşılama kalınlığına erişirler.

            Kışlama: Uygun bölgelerde yetiştirildiğinde, avokado ağaçları, bölgede don yaşanmadığı sürece kış boyunca ekstra bakım gerektirmez. Ağacı, gevşek bir şekilde çuval bezine sararak ve don geçene kadar gövdesinin tabanına ekstra toprak ekleyerek soğuktan koruyabilirsiniz.

 

            Yaygın Zararlılar ve Bitki Hastalıkları: Bir avokado ağacını rahatsız edebilecek yaygın zararlılar arasında akarlar, tırtıllar, ağaç kurdu, dantel böcekleri ve tütün yaprak bitleri bulunur . Hastalıklar arasında kök çürümesi, meyve çürümesi, güneş lekesi ve kanserler bulunur. Bu zararlıların veya hastalığın erken belirtilerinin varlığına karşı uyanık olun. Hızlı hareket etmek, avokado ağacınızın sağlığını tehdit etmeden önce gelişen sorunları gidermenin en iyi yoludur. Ülkemizde yeni bir ürün olduğu için nispeten daha az hastalık ve zararlı görülür. Görülen bu hastalık ve zararlılara karşı gerekli mücadele konu uzmanı kişilere danışılarak yapılmalıdır. Bazı avokado çeşitleri ikinci yıldan itibaren çiçek açıp meyve bağlayabilirler. Bu çiçeklerin koparılması fidanın daha kuvvetli gelişmesi açısından yararlı olacaktır.

            BAKIM İŞLERİ:  Avokado fidanları yarı gölge ortamda yetiştirildiklerinden dikimden sonra fidanların güneş yakmalarına karşı korunması gerekir. İlk yıllar fidanın çevresinin çıta, kargı, hurma dalı, gölgelik bezi vs. materyallerle gölgelenmesi, fidanları yazın güneş yakmasına, kışın da düşük sıcaklıklara ve kırağıya karşı koruyacaktır. Fidanın etrafına eğer bir gölgelik yapılamıyorsa, hiç değilse gövdenin su geçirmez kağıt vs. gibi materyalle sarılması da güneş yanıklarına karşı fidanı korunmada yeterli olacaktır.  Genç avokado ağaçlarının çevresindeki gelişmeyi engelleyen yabancı otların sık sık temizlenmesi gerekir. Her bir iki sulamadan sonra çıkan yabancı otlar çapa ile temizlenir.  Verime yatmış bahçelerde açık ve örtülü toprak işlemesi uygundur. Yaz aylarında bahçe işlenerek temiz tutulur. Kış aylarında ise baklagiller gibi örtü bitkileri bulundurulabilir.  Avokado bahçelerinde turunçgillerde olduğu gibi derin toprak işlenmesinden kaçınılmalıdır. Yaz aylarında her 2 sulamadan sonra toprak tava geldiğinde goble disk, diskaro, rotovatör ve kaz ayağı gibi aletlerle yabancı otlar toprağa karıştırılır. Ayrıca ot öldürücü ilaçların kullanımı toprak işlemeyle ortaya çıkan kök yaralanmalarını azaltma bakımından tercih edilebilir.

            AVOKADO ÇEŞİTLERİ:

Tüm avokado ağaçları üç ana çeşitten meydana gelir: Meksika, Batı Hint ve Guatemala. Bu kategoriler içerisinde, birkaç avokado çeşidi mevcuttur. 

*********************

            HASS:  Meyve ağırlığı ortalama 150-250 gr, kısa armut şekilli, kabuk rengi siyahımsı  mor kabuk yüzeyi pürtüklüdür. Çok lezzetli bir çeşittir. Yağ içeriği ortalama % 16-18 kuru madde içeriği % 25-30’dur. Çiçeklenme tipi A’dır. Hasat periyodu, Kasım-Haziran arasıdır. Yapraklarında, anason kokusu yoktur. En popüler avokado çeşitlerinden biri olan Hass avokadosu genellikle marketlerde bulunur. Bu, kalın, engebeli kabuklu, zengin ve kremsi meyveler üreten bir A tipi ağaçtır. Diğer çeşitlere göre ısıya daha duyarlıdır. Hass avokado ağaçlarının kendi başlarına yetiştirildiğinde makul büyüklükte bir verim ürettiği bilinmektedir. 

**********************

            FUERTE:  Yaygın olarak bilinen bir avokado türü olan Fuerte avokadosu, genellikle Hass avokadolarıyla birlikte yetiştirilen bir B tipi ağaçtır. Bu ağaçlar nispeten pürüzsüz, ince kabuklu büyük, oval biçimli meyveler üretir. Bu ağaçlar ayrıca ısıya karşı daha hassastır ve bu da onları avokadonun yetiştirme bölgelerinin kuzey sınırları için iyi bir uyum haline getirir. Meyve ağırlığı ortalama 175-450 gr, armut şekilli, kabuk yeşil, Yüzeyi hafif pürüzlüdür. Ortalama yağ içeriği % 17-20 kuru madde oranı % 25-30’ dur. Ağaç yapısı yayvandır. Yapraklarında, anason kokusu mevcuttur. Çiçeklenme tipi Tip B’dir. Hasat periyodu Kasım-Mayıs arasıdır. Lezzetli bir çeşittir.

*******************

            PİNKERTON: Bu A tipi, Guatemala ağacı daha küçük boyutu ve büyük meyve verimiyle popülerdir. Hass avokadosuna benzer etli dikdörtgen meyveler üretir - zengin ve kremsi. Bu ağaçlar önemli bir meyve verimi üretmek için B tipi bir avokado ağacı gerektirir.  

********************

            BACON:  Ortalama meyve ağırlığı 220-400 gr, koyu yeşil kabuklu, yumurtamsı armut şekillidir. olup soyulması kolaydır. Yağ oranı ortalama % 15-16, kuru madde oranı % 25-28’dir. Ağaç yapısı hafif yayvandır. Yapraklarında, anason kokusu mevcuttur. Çiçeklenme tipi B'dir. Hasat için olgunlaşma zamanı Kasım-Aralık arasıdır. Ağaçta muhafaza periyodu ortadır.

***************************

            ZUTANO: Meyve ağırlığı ortalama 200- 400 gr, armut şeklinde, açık yeşil parlaktır. Kabuk yüzeyi düzgün, ince, soyulması nispeten zordur. Ortalama yağ içeriği % 15-18, kuru madde oranı % 24-26’dır. Yapraklarında, anason kokusu yoktur. Orta geçici bir çeşittir. Ağaçta muhafaza zamanı ortadır. Hasat için olgunlaşma zamanı Kasım-Aralık arasıdır. Çiçeklenme tipi Tip B’dir.

************************

            ETTINGER: Meyve ağırlığı 200- 400 gr, parlak yeşil renkli, armut şekilli, kabuk yüzeyi düzgündür. Ortalama yağ oranı % 15- 18, kuru madde oranı % 25-28’dir. Dikine gelişen bir ağaç yapısı vardır. Yapraklarda anason kokusu yoktur. Hasat periyodu Kasım-Aralık arasıdır. Çiçeklenme B tipi’dir